ساختار خانواده در اسلام، باید بر اساس محبت و روابط نیک باشد و در میان تمام افراد یک خانواده مسلمان، مهر و محبت حاکم باشد. یکی از نیرومندترین انگیزه‌ها در تحکیم پیوند خانواده، ایجاد فضای پر از صفا و صمیمیت میان زن و شوهر است.
بر هر زن جوانی که به تازگی خانواده تشکیل داده لازم است که در رفتار و کردارش با همسر خود، محبت و دوستی خالص را نثارش کند و به تمایلات او پاسخ درستی دهد که در غیر این صورت، زندگی زناشویی و خانوادگی خود را با خطر نابودی روبه رو خواهد ساخت و سرانجام سعادت و خوشی زندگی را از بین خواهد برد و پر واضح است که یکی از راه‌های رواج محبت و صفا در خانواده، بیان سخنان محبت آمیز است و گفت وگو و صحبت های زن و شوهر باید مؤدبانه و با خلق و خوی نرم و مهربان باشد، نه خصمانه و نفرت برانگیز.
یک مطلب مخصوص را می‌توان به گونه‌ای ادا کرد که شنونده را خوش آید و پاسخ نیکو دهد و همان مسئله را می‌توان به نحوی بیان کرد که شنونده یا جواب ندهد یا واکنش زشت و تندی از خود نشان بدهد. گاهی ممکن است در حال صحبت با همدیگر کلماتی رد و بدل شود که اثر بدش سال‌ها در ذهن طرف مقابل باقی بماند و او را آزار دهد، مانند این‌که زنی به شوهرش بگوید: اگر می دانستم سوادت کم است، همسر تو نمی‌شدم. مشخص است که گفتن این جمله‌ها تا مدت‌ها آثار بدی در خاطر مخاطب خود خواهد داشت و او را افسرده و دلسرد از زندگی خواهد ساخت.
در ایجاد محبت یا نفرت، آهنگ صدا و حرکات دست و چشم و لب و ابرو، مهم‌تر از کلمات و واژه‌ها هنگام سخن گفتن است. آهنگ نرم و ملایم در سخنان، ایجاد محبت می‌کند، چنان که صدای ناهنجار و خشن، ملال و نفرت را برمی انگیزد. چهره گشاده و روحیه شاد و بشاش، توجه فرد همراه را جلب می کند، چنان که ترشرویی و اخم هنگام صحبت کردن، مخاطب را منزجر می‌سازد.
زن و شوهر باید در گفت وگوهای روزانه خود این نکات را رعایت کنند و گفتنی است استفاده از کلمه‌هایی همچون (چشم) در برابر تقاضای همسر، در ایجاد محبت، معجزه می‌کند. آری، «اجملوا فی الخطاب، سمعوا جمیل الجواب؛ زیبا سخن بگویید، پاسخ زیبا بشنوید».
ائمه معصومین علیهم السلام نیز در این موارد نکات دقیق و زیبایی بیان فرموده اند. امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «حُسن البشر الناس نصف العقل؛ نیکویی کردن با مردم، نصف عقل است».
انتخاب نام پیامبر اکرم(ص) و اسماء ائمه اطهار (ع) بر نوزادان در صدر انتخاب نام برای نوزادان در خانواده‌های ایرانی است. در این میان علاقه مردم ایران به حضرت محمد(ص) وصف ناشدنی است و هم اکنون نام محمد دو میلیون 451هزار و 770 بار در پایگاه جمعیتی کشور به ثبت رسیده است.
القاب ایشان در مجموع بیش از 733هزار بار در پایگاه اطلاعات جمعیتی کشور ثبت شده است که در این بین نام‌های مصطفی با 402هزار و 816، امین 198هزار و 491 و یاسین 72هزار و 622 بار ثبت، بیشترین فراوانی را داشته است.
همچنین القاب و کنیه‌های علی بن موسی بیش از یک میلیون بار در پایگاه اطلاعات جمعیت به ثبت رسیده است که در این بین نام رضا با ثبت یک میلیون و 23هزارو 484 بار بیشترین فراوانی را دارد.
بررسی آمار نامگذاری ایرانیان در پایگاه اطلاعات جمعیتی کشور نشان می‌دهد که نام حسن نیز بیش از یک میلیون بار دراین پایگاه به ثبت رسیده است.
همچنین بر اساس این آمار مجموع القاب و کنیه‌های امام حسن(ع) نیز بیش از 366هزار بار به ثبت رسیده است.
زن، خود را نیز به اندازه همسرش دوست دارد و به حفظ شخصیت خویش علاقهمند است. دوست دارد محترم و گرامی باشد. از تحقیر و توهین رنجیده خاطر می‌شود. اگر به او احترام شود، احساس شخصیت می‌کند و به کار و زندگی دلگرم می‌شود. از احترام و احترام کننده خوشش می آید و از توهین و توهین کننده متنفر می‌شود.
آری در زندگی زناشویی، یک زن بیشتر انتظار دارد که همسرش به او احترام بگذارد و چنین انتظاری پربیراه نیست؛ زیرا شوهرش را شریک زندگی و بهترین یار خویش می‌داند. ائمه گرامی ما نیز در تکریم و حفظ شخصیت همسر خویش می‌کوشیدند و در روایت‌های بسیاری، سخنان ارزشمندی در این باره بیان کرده‌اند.
حضرت صادق علیه السلام از پدرش نقل کرده است که فرمود: «هر کس زن گرفت، باید او را گرامی و محترم به‌شمارد.» پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: «زنان را گرامی نمی‌دارند، مگر افراد بزرگوار و به آنان توهین نمی‌کنند، جز مردم پست و فرومایه.» و سرانجام، خود آن حضرت در جایی دیگر فرمود: «هر کس به خانوادهاش توهین کند، خوشی زندگی را از دست خواهد داد».
زن از نظر اسلام، مهمان محترمی است که از جنبه احترام، مهمان است، از جهت دخالت در امور زندگی، شریک شوهر می‌شود و از نظر امور داخل، مدیر و سرپرست خانواده است و هنگامی هم که بچه‌دار شود، مادر خانواده و مادر اجتماع می‌شود. پس بر مرد مسلمان است که پیش از ازدواج کمی تأمل کند و بپذیرد که وظیفه سنگینی بر دوش او گذاشته می‌شود؛ دین او گاهی همسرش را امانت خدا معرفی می‌کند و گاهی مهمان صاحب اختیاری که باید احترامش کرد و از خطایش گذشت و با او سازش کرد.
بنابراین حضرت علی علیه السلام چون همسرش فاطمه علیهاالسلام را به خاک سپرد، فرمود: «امانت خدا از دست من گرفته شد.» بنابراین، مردی که سعادت دنیا و آخرت را می‌خواهد، می‌باید به دستورات انسان ساز ائمه و بزرگان دین گوش دل فرا دهد. امام صادق علیه السلام فرمود: «هر که با خانوادهاش خوش رفتاری کند، خداوند عمرش را طولانی می‌گرداند».
زن، سرچشمه محبت و موجودی بسیار عاطفی است. از وجودش مهر و محبت می‌بارد، زندگی‌اش به عشق بستگی دارد. دلش می‌خواهد محبوب دیگران باشد، هر چه محبوب‌تر باشد، شاداب‌تر خواهد بود و برای به دست آوردن محبوبیت تا سرحد فداکاری پیش می‌رود. اگر بداند محبوب کسی واقع نشده است، خود را شکست خورده و بی‌اثر می‌پندارد و بیشتر وقت‌ها پژمرده و افسرده خواهد بود. بدین جهت می‌توان به‌طور قطع مدعی شد که بزرگ‌ترین رمز زن داری اظهار محبت و علاقه است.
اگر زن بفهمد محبوب شوهرش نیست، از خانه و زندگی بیزار می‌شود، به فعالیت‌های خانه داری و بچه‌داری بی‌علاقه می‌شود و از خود می‌پرسد، چرا برای شوهری تلاش کنم که دوستم ندارد! زنی در دادگاه اعلام کرد: حاضر است افزون بر بخشیدن مهر خود، مبلغی هم به شوهرش بدهد تا با طلاق او موافقت کند، در حالی که از ازدواج آن‌ها تنها چهار ماه می‌گذشت. زن در ادامه گفت: چون شوهرم به طوطی‌های خود بیشتر از من علاقهمند است، نمی‌خواهم بیش از این با او زندگی کنم.
مهر و محبت خانوادگی در زندگی مشترک از هر چیزی باارزش‌تر است که خداوند بزرگ نیز در قرآن مجید آن را از نعمت های بزرگ بر بندگان خویش می داند. امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «زن از مرد آفریده شده است و تمام توجهش به سوی مردهاست، پس همسرانتان را دوست بدارید».
لازم است گاهی زن و شوهر به زبان، تشکر و محبت و عاطفه قلبی خود را به یکدیگر اظهار کنند، ولی برای حفظ صمیمیت و پیوند خانواده، انجام وظیفه قراردادی و محبت سطحی به تنهایی کافی نیست، بلکه اظهار محبت بسیار به زن و قدردانی ویژه از زن که عواطف ظریف تر و احساسات رقیق تری دارد، تأثیر روانی عمیقی بر روح او می‌گذارد.
رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: اگر مردی به زنش بگوید من تو را دوست دارم، تأثیر این سخن برای همیشه در روح او باقی می ماند. شوهران باید بدانند که گاهی ممکن است گفتن یک کلمه (متشکرم) بیش از خرید چندین هدیه برای شادی خاطر و روان زن مؤثر است.
زن نیز لازم است گاهی به پاس زحمات فراوان شوهرش از او تشکر کند و خوبی‌ها و فداکاری‌های او را به زبان بیاورد و قدرشناسی خود را از او نشان دهد. حال که گفتن این جمله‌ها بر روح شنونده، اثر نیک می‌گذارد، پس نباید آن‌ها را فراموش کرد. کارهایی همچون تشکر و قدردانی، سلام و بدرقه و خداحافظی و... ربطی به دارایی و نداری و زندگی مرفه و غیرمرفه ندارد، بلکه عمل به آداب دینی، برکت آور است و رفاه و سعادت می‌آورد؛ اگر باور ندارید، امتحان کنید
محبت که اساس آسودگی و آرامش است همچون کشتی نجاتی است که بر امواج خشمگینِ مشکلات زندگی در حرکت است. کشتی‌ای که یک زن مهربان و هنرمند ناخدای آن است، زیرا تسکین و آرامش بخشی به زندگی، رسالتی است که بر دوش زنان نهاده شده است.
«فأن تعلم أنّ اللّه جعلها لکَ سکنا و أنسا فتعلَمَ أنّ ذلک نعمة من اللّه َ؛
خداوند متعال زن را برای شوهرش مایه آسودگی و آرامش قرار داده، او نعمت بزرگ الهی است.»
دست حکیم پروردگار همخوان با رسالتی که بر دوش زنان قرار داده، استعداد مهرورزی، محبوبیت و مطلوبیت را نیز در فطرت و غریزه ایشان نهاده است.
به قول استاد شهید مطهری(ره):
طبیعت، مرد را مظهرطلب و عشق و تقاضا آفریده است و زن را مظهر مطلوب بودن و معشوق بودن ... غریزه مرد، طلب و نیاز است و غریزه زن جلوه و ناز.
روشن است اگر زنان در مسیر طبیعی فطرت خویش و در پرتو آشنایی با معارف دینی و آموزه‌های روانشناسی ـ که روشنگر راه زندگی خانوادگی است ـ بتوانند به وظایف خویش عمل کنند و به جای آن‌که وزیر اقتصاد یا مأمور نظافت باشند، نماد رحمت و مهربانی باشند، بسیاری از مشکلات و موانع را در مسیر زندگی عاشقانه از سر راه برداشته‌اند
هر کسی می‌تواند با دو زبان سخن بگوید؛ با زبان عاطفه و احساس یا با زبان عقل و منطق. اکنون صحبت از زبان عاطفی است. زبان عاطفی به خاطر ارتباط مستقیمی که با قلب و جان شنونده دارد تأثیر بسیاری در ایجاد یا سلب محبت می‌گذارد. چون بحث در ایجاد و افزایش و حفظ محبت است، به ذکر دو کاربرد مهم زبان عاطفی (مثبت) در ایجاد و ازدیاد عشق و محبت می پردازیم.
1. ابراز عشق با صراحت و صداقت
مترلینگ می‌گوید: زندگی وقتی لذت بخش است که در آن لذت کوچک و عشق‌های کوچک وجود داشته باشد و همین چیزهای کوچک است که ما را به زندگی پای بند می‌کند.
واژه‌های عاشقانه و دلنشین به طور شگفت انگیزی می‌تواند آفریننده لذت‌های کوچک باشد. ابراز محبت با صراحت و در عین صداقت و راستی در حالی که آمیخته با هیجانات روحی است، محبت را تا مرز عشق می‌رساند که شیرینی و حلاوت لذت آن را باید در عمق دل ها جستجو کرد ولی پنهان کردن عشق، محبت را خفه می کند و می‌میراند.
هیچ گاه نباید غرور یا کمرویی مانع ابراز عشق و علاقه شود، یا در طول زمان مشکلات زندگی و گاه مشاجرات و درگیری‌ها باعث شود ابراز عشق و علاقه ترک شود بلکه باید همواره و در همه حالات زندگی طوری رفتار کنیم که فضای عاطفی از بین نرود و جایی برای گفتن جملات عاشقانه و البته صادقانه بماند؛ چرا که برخی زنان می‌پندارند مردها به خاطر روحیه خاص مردانه شان اهمیتی به این حرف‌ها نمی‌دهند و نیازی به شنیدن عبارات محبت آمیز و دلنشین ندارند در حالی که تجربه و تحقیقات روانشناسی، نادرستی این مطلب را اثبات کرده است.
استفاده از این گونه جملات کار ساده ای نیست بلکه هنری است که مهارت خاص می‌طلبد. اگر روح صداقت نداشته باشند و در لحظات خاص زندگی و لحظات ویژه گفته نشوند، حالت کلیشه‌ای و خسته کننده‌ای پیدا می‌کنند.
امام صادق(ع) می‌فرماید:
«... لا غنی بالزّوجة فیما بینها و بین زوجها الموافق لها عن ثلاث خصال و هُنّ ... و اظهار العشق له بالخلابة؛
... زن در روابط بین خود و شوهر همدلش، از سه خصلت بی‌نیاز نیست که یکی ...، اظهار عشق با دلربایی است.»
2. تعریف و تحسین
از آنجا که همه انسان‌ها دوست دارند مورد توجه، تعریف و تحسین قرار گیرند، خیلی زود می‌توانیم از این راه، در دل‌های دیگران جا باز کنیم. معمولاً افراد برای به خاطر سپردن اشخاص با اسم و مشخصات، حافظه خوبی ندارند ولی اگر از شخصی تعریفی در باره خود شنیده باشند حتما آن فرد در خاطرشان خواهد ماند.
بنابراین اگر تعریف و تحسین صادقانه باشد و همراه توقع و چشمداشتی نباشد، می‌تواند باعث محبت و دوستی شود، به ویژه اگر تعریف، تأثیرگذار و با اهمیت باشد.
البته در مورد تعریف و تحسین از دیگران، صداقت و واقع بینی شرط اساسی است یعنی نباید بی‌دلیل و در هر زمینه‌ای تعریف کنیم. باید باور کنیم که واژه‌ها نیرو و انرژی دارند و چون انرژی می‌آفرینند باید صادقانه و واقع بینانه به کار گرفته شوند.
حجت الاسلام علی بنی صدر کارشناس و محقق مذهبی اظهار داشت: تردیدی در مورد تاثیر مثبت آموزه‌های دینی بر روح و روان افراد وجود ندارد؛ اما اگر این مسئله به صورت گسترده بررسی شود، مشخص می‌شود که این بحث تا حدی در تمام ادیان اثبات شده است.
این کارشناس مذهبی ادامه داد: هر چقدر انسان خود را به خدا نزدیک‌تر کرده و بیشتر در پرتو تعالیم الهی قرار گیرد، اثرات مثبت بیشتری بر روح و روانش احساس می کند.
بنی صدر در ادامه با اشاره به سوره مبارکه اسرا آیه 82 افزود:« وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاء وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِی ... "ما آنچه را براى مؤمنان مایه درمان و رحمت است، از قرآن نازل مىکنیم ...»
همچنین در سوره رعد آیه 28 آمده: « الَّذِینَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ
همانا کسانى که ایمان آوردهاند و دل‌هایشان به یاد خدا آرام می‌گیرد آگاه باش که با یاد خدا دلها آرامش مییابد»
وی همچنین اظهار داشت: از لحاظ علمی هم این مسئله تا حد بسیار زیادی اثبات شده و متخصصان و روانپزشکانی که حتی ممکن است خودشان غیر مسلمان باشند، این موضوع را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که تقید به دین و التزام به احکام الهی قطعا موجب رسیدن به حالت روانی مناسب و مطلوبی برای افراد می‌شود.
نمایش عملی محبت که بیشترین تجلی آن در احسان و فداکاری است، شامل هر نوع نیکی و خوبی که نشان از اخلاص و عشق درونی داشته است، می‌شود. ابراز عملی پشتوانه ابراز زبانی است اما نمایاندن محبت، بدون پشتوانه عملی، فریبی بیش نیست.
عشق و محبت هرگاه با عمل همراه شود تأثیرگذار خواهد بود حتی ناسپاس‌ترین انسان‌ها در مقابل احسان دیگران واکنش نشان می‌دهند.
امام علی(ع) می‌فرماید:«الانسان عبید الاحسان؛
انسان بنده کسی است که به او احسان می‌کند.»
توجه کردن به علاقه‌مندی‌های همسر اعم از غذای مورد علاقه او، رنگ لباس و ... رعایت حال او در مواقع استرس‌های روحی و روانی، بیماری، مشکلات شغلی، چشم پوشی از کمبودها و کاستی‌های مادی که مربوط به اوست، به پیشواز وی به هنگام ورود به منزل رفتن، گرامیداشت خانواده و دوستان وی، احترام به او به‌خصوص در حضور دیگران، ... نمونه‌هایی از ابراز عملی محبت هستند.
فرزانه صداقت، روانشناس بالینی و روانسنج اظهار داشت: خودباوری یا حرمت نفس زمانی ایجاد می‌شود که خویشتن دوستی داریم و خود را همان‌طور که هستیم، می‌پذیریم نه آن طور که بایدها تعیین می‌کنند، مثلا باید فلان مدرک تحصیلی را داشته باشیم و ... .
این روانشناس بالینی ادامه داد: خویشتن دوستی شامل بایدها نیست و این بایدها جزو مباحث فلسفی و اخلاقیات است، اما اگر آنچه که همین حالا هستیم را پذیرفتیم، یعنی به خودباوری رسیدیم و این موضوع وقتی ظهور بیرونی و صحیح پیدا می‌کند که انتقاد‌های ما از خودمان پایین باشد و توهین و افترای به خود نداشته باشیم. در غیر این صورت به این معنی خواهد بود که آنچه خود هستیم را قبول نداریم.
وی در ادامه اظهار داشت: رسیدن به خودباوری مساله‌ای نیست که سریعا حاصل و حادث شود، اگر توانستیم به این حالت رسیده و خود را قبول کنیم، میزان خودباوری بالا می‌رود، با بالا رفتن خودباوری، اعتماد به نفس هم افزایش پیدا می‌کند.
صداقت در ادامه افزود: بالا رفتن اعتماد به نفس یعنی عشق به خود که تبدیل به مهر دیگری می شود و باعث بروز موفقیت می شود و این موفقیت همه جنبه‌های مختلف زندگی را شامل می شود و در همه مسایل جریان خواهد داشت.
