علل و انگیزه های روابط نامحرمان

علل و انگیزه های ارتباط افراد نامحرم گوناگون است. ممکن است دختر و پسر نامحرم انگیزه های مشترک و یا جداگانه ای برای روابط خود داشته باشند.
اعمال و افعالی که از انسان صادر می شود بدون انگیزه و اندیشه نیست. قداست و خباثت عملِ انسان به نیّت او بستگی دارد . نیت، سازنده هویت عمل انسان هاست . از این رو پیامبر گرامی اسلام (ص) فرموده اند:( انما الاعمال با لنیات وانّما لکُلّ امریٌٍ مانَوی);1 بدی و خوبی عمل به نیّت بستگی دارد.)
برخی معتقدند ریشه اصلی روابط بین دو جنس مخالف و به اصطلاح نامحرمان، انگیزه جنسی است، لیکن طرفین برای معقول و مشروع جلوه دادن این روابط نامشروع، سخنانی بر خلاف انگیزه اصلی بر زبان جاری می کنند; مثل این که می گویند: هدف ما فقط محبت و تحکیم پیوندهای دوستی، استفاده متقابل فرهنگی است، یا رابطه خواهر و برادری است.
عده ای معتقدند: بهتر است دوستِ پاک و مشاور خیر خواه هر فردی، از جنس مخالف او باشد.
در میان پسرها و دخترها این گونه توجیهات بیشتر است، چرا که این رابطه ها شادمانی زیادتری را موجب خواهد شد; ولی تجربه نشان داده محور اصلی این نوع دوستی ه، همان انگیزه جنسی است که در قالب عشق و علاقه های شدید خودنمایی می کند و حتی گاهی به ازدواج های نامعقول نیز منجر می شود.

دوم ـ سود شخصی

ارتباط به انگیزه منافع مادی اشکال مختلفی دارد:

الف ـ گاهی زن برای استخدام در اداره با رئیس اداره یا مسئول کارگزینی ارتباط برقرار می کند.

ب ـ گاهی زنی ثروت مند و یا مردی توانگر است، به همین دلیل فرد نامحرم تمایل به ارتباط نشان می دهد تا شاید روزی از ثروت او بهره مند شود و طرف مقابل هم به دلایلی این رابطه را مغتنم می شمارد.

ج ـ دبیری است متخصص و طرف مقابل برای استفاده از علمش با او رابطه برقرار می کند تا از علم او بهره گیرد. این رابطه از سوی جنس مخالف غالباً در دوران تحصیل اتفاق می افتد.

د ـ افراد سرشناس و متشخص طبعاً در معرض ارتباط با جنس مخالف قرار می گیرند.
سوم ـ انگیزه ازدواج

 
این نوع رابطه غالباً از سوی دختران خالصانه است، ولی از سوی پسران جوانی که ادعای ازدواج دارند، گاهی خالصانه نیست و بیشتر برای ارضای غریزه جنسی است و کمتر به ازدواج منتهی می گردد. البته گاهی نیز به پیوند مقدس زناشویی می انجامد .
چهارم ـ قرابت و خویشاوندی

یکی از علل ارتباط ه، مسئله فامیلی و خویشاوندی است. گاهی برادر شوهر، پسر عمه، دختر خاله، پسر دایی و دختر دایی با هم معاشرت می کنند و غالباً گمان می کنند فامیل ها با هم محرم هستند، در حالی که حدود شرعی در همه موارد باید مراعات شود.
پنجم ـ علاقه مندی به افراد صاحب شهرت

گاهی انگیزه ارتباط به دلیل شهرت اجتماعی طرف مقابل است; مانند علاقه مندی به ورزش کارانی که در میادین ورزشی مدال کسب کرده اند. دو خواهر نوشته بودند ما برای خدا دو تن از ورزش کاران را دوست داریم و مایلیم از نزدیک آنان را ملاقات کرده و با تلفن این ارتباط را تداوم بخشیم. این رابطه به هر انگیزه باشد به گناه منتهی خواهد شد.
ششم ـ رابطه معلم و شاگرد

گاهی انگیزه و میل به ارتباط دو جنس مخالف، به دلیل روابط استادی و شاگردی است که اصل این گونه رابطه، مقدس است و کمتر به گناه می انجامد، لکن باید حدود شرعی این نوع رابطه نیز مشخص باشد .
هفتم ـ علاقه به شب نشینی ها و سرگرمی ها و گذرانیدن اوقات فراغت و ارتباط خانوادگی، باعث روابط نامحرمان می شود و خطراتی را در پی می آورد.
هشتم ـ رابطه مرید و مرادی

بعضی از خانم ها علاقه شدیدی به معلمان اخلاق دارند تا بتوانند معنویت و عرفان خود را تکمیل کنند . از این رو به چنین افرادی که نام پیر، مرشدو یا عارف را یدک می کشند دل می بندند، البته این که هر کس به معلم اخلاق و مرشد دینی نیازمند است جای تردید نیست ،لیکن پیدا کردن یک انسان کامل و سرسپردن و تحت تعلیم وی قرار گرفتن کاری است بس دشوار.

از یک طرف به قول شاعر عارف :

قطع این مرحله بی رهبری خضر مکن

ظلمات است بترس از خطر گمراهی

از جانب دیگر :

ای بسـا ابلیس آدم روی هست

پس به هردستی نباید داد دست

بسیار اتفاق افتاده که بعضی افراد به دلیل عدم آگاهی، در دام شیادان و فریب کاران افتاده، سر از صوفی گری و درویشی در آورده اند، به جای هدایت به ضلالت کشیده شده اند. حتی بانوان را واداشته اند که دست مرشد قطب و شیخ طریقت را ببوسند و به زانوی او سر بگذارند و با نامحرم همانند محرم رفتار نمایند .

این گونه ارتباطات، بسیار خطرناک و بدعت آمیز است. هم اکنون امثال نویسندگان پرواز روح و ملاقات با امام زمان کم نیستند که جامه تدلیس و تزویر به تن کرده و در مسند ارشاد و اخلاق و تدریس معارف نشسته، مردم و جوانان و به خصوص بانوان را می فریبند. در این بازار مکاره تنها و تنها باید به فقهای متأله و مراجع تقلید و رساله مراجعه کرد، همان گونه که امام زمان فرمود: (و اما الحوادث الواقعه فارجعوا فیها الی رواة احادیثنا; در حوادث و مسائل پیش آمده به محدثان و فقیهان مراجعه کنید.)

به قول حافظ:

صوفی نهاد دام و سر حقه باز کرد

بنیاد مکر با فلک حقه باز کرد

بازی چرخ بشکندش بیضه در کلاه

زیرا که عرض شعبده با اهل راز کرد

این مطرب از کجاست که ساز عراق ساخت

و آهنگ بازگشت به راه حجاز کرد

ای کیک خوش فرام که خوش می روی به نماز

غره شو که گریه عابد نماز کرد

فردا که پیشگاه حقیقت شود پدید

شرمنده رهروی که عمل بر حجاز کرد

مقدمات و ملزومات روابط

تحقق ارتباط، منوط به مقدمات و لوازمی است که باید احکام آن را مشخص کنیم.نگاه کردن، صحبت کردن، گردش و تفریح، خنده ، ملاقات و خلوت کردن، هر کدام در اسلام حدودی دارد و مقرراتی. در این جا بعضی از احکام و مسائل مربوط به روابط محرم و نامحرم را بیان می کنیم.
الف ـ نگاه متقابل محرم و نامحرم

مسئله 1ـ (اگر خانم مسلمان کاملاً حجاب داشته باشد، نگاه کردن به وجه و کفین او [صورت و دست ها ] با شرایط ذیل اشکال ندارد: 1ـ وجه و کفین زینت نشده باشد; 2ـ نگاه به قصد لذت 2و ریبه نباشد.)3

ولی مرحوم گلپایگانی می فرمایند: (بنابر احتیاط واحب جایز نیست حتی به وجه و کفین نامحرم نگاه کرد، چه زینت داشته باشد چه نداشته باشد.)4 در نتیجه مردان نمی توانند به صورت و دست زنانی که حجاب کامل ندارند، نگاه کنند، اما از نظر امام ،نگاه به وجه کفین با دو شرط فوق مانعی ندارد .

مسئله 2ـ (نگاه کردن به دست خانم نامحرمی که انگشتری یا النگو در دست دارد و یا ناخن های خود را بلند کرده و یا لاک زده و یا به هر صورت زینت داده، [به نظر اکثر مراجع]حرام است، خواه نامحرم از بستگان نزدیک باشد و یا غریبه باشد.)5

مسئله 3 ـ (نامحرم به هر منظوری که زینت کرده باشد نگاه کردن به او جایز نیست، حتی اگر برای سپرو یا امتحان انگشتر و یا النگو یا گردن بند و… باشد.)6

مسئله 4 ـ (نگاه کردن به کف پ، روی پ، پاشنه پا و ساق پای خانم ها بدون قصد ریبه و لذت نیز حرام است و غیر از وجه و کفین، مرد نمی تواند به هیچ عضوی از بدن زن نگاه کند.)7

مسئله 5 ـ (اگر مردی بترسد در صورتی که به نامحرم نگاه کند به گناه می افتد، نباید به او نگاه کند.)8

مسئله 6 ـ (نگاه کردن به نامحرم به قصد لذت و شهوت رانی حرام است، اگر چه به وجه و کفین و یا به حجم بدن او باشد.)9

به طور کلی (نگاه کردن به هر چیزی یا هر کسی به قصد لذت و یا خوف به فساد افتادن، حرام است (به استثنای همسر) اگر چه نگاه به محرم باشد، خواه نگاه به زن باشد یا به مرد، به حیوان باشد یا جماد، به عکس باشد یا فیلم، به مجسمه باشد یا هر چیز دیگر. حتی نگاه کردن به بدن خود در آینه و یا هر جای دیگر به قصد شهوت رانی حرام است.)10

مسئله 7 ـ (دکتر محرم نیست، لذا در غیر مقام اضطرار، نمی تواند به بدن زن نامحرم نگاه کند.)11

مسئله 8 ـ اگر دکتری در مقام اضطرار مجبور شد به عضوی از بدن نامحرم نگاه کند [و یا لمس نمایند] . باید به همان مقدار لازم اکتفا کند و نمی تواند بیش از آن عضو را ببیند و اگر می تواند باید از روی لباس معاینه کند و زن حق ندارد لباس خود را بیرون بیاورد مگر به مقدار ضرورت، آن هم فقط برای معاینه.)12

مسئله 9 ـ (مردان نمی توانند به نامحرم آمپول تزریق نمایند، زیرا این عمل مستلزم نگاه کردن به بدن زن خواهد بود، ولی اگر مقام اضطرار باشد و محرمی برای تزریق نباشد، اشکالی ندارد.)13

مسئله 10 ـ (اگر کسی به قصد این که چشمش به نامحرم غیر محجبه بیفتد به جایی برود، حرام است). 14 (زنان اهل سنت حکم زنان مسلمان [و شیعه] را دارند، اما نگاه کردن به زنان نامحرم غیر مسلمان (چه اهل کتاب و چه کفار) [در صورتی که بدون قصد ریبه باشد] اشکال ندارد .)15

مسئله 11 ـ (زن ها می توانند به عکس مردان نگاه کنند مشروط به آن که به قصد لذت و ریبه نباشد، خواه مرد را بشناسند یا نشناسند، خواه مردم محرم باشد یا نامحرم; در نتیجه دیدن عکس ورزش کاران یا شهدا برای خانم ه، تا زمانی که مفسده ای بر آن مترتب نباشد، اشکال ندارد.)16
ب ـ نگاه به فیلم

مسئله 1 ـ (فیلمی که به طور مستقیم پخش می شود حکم انسان زنده را دارد17و اگر به طور غیر مستقیم پخش می شود حکم عکس را دارد) 18 . آیات عظام: اراکی، فاضل و گلپایگانی می گویند: (فیلم اعم از مستقیم یا غیر مستقیم، حکم عکس را دارد.)19

مسئله 2 ـ (نگاه کردن خانم ها به فیلم های ورزشی که از تلویزیون پخش می شود در حالی که مردان پوشش کافی ندارند، در صورتی که خوف به مفسده افتادن نباشد و با قصد لذت هم نباشد، اشکالی ندارد.)20

اگر دختر و پسر جوانی یا زن و مردی به گونه جدی بخواهند با هم ازدواج کنند می توانند به مواضع زینت و سر و صورت و مو و گلوگاه های یک دیگر نگاه کنند.
ج ـ صحبت کردن با نامحرم

مسئله 1ـ (مردها می توانند با [زن] نامحرم با شرایط ذیل صحبت نمایند: 1ـ به قصد لذت و ریبه نباشد ;2ـ به گناه آلوده نشوند.)21

مسئله 2 ـ (خانم ها نیز می توانند با [مرد] نامحرم صحبت کنند مشروط به آن که: 1ـ به قصد ریبه و لذت نباشد; 2ـ صدای خود را ترقیق و نازک و تلطیف نکنند.)22

اصولاً از نظر مراجع، (صحبت کردن با نامحرم در غیر ضرورت مکروه است، خصوصاً اگر مخاطب جوان باشد.)23

مسئله 3 ـ (اگر مردی بداند چنان چه با نامحرمی صحبت کند به گناه خواهد افتاد، نباید با او صحبت کند، خواه زن به گونه ای صحبت کند که مرد را به گناه بیندازد یا درباره مطلبی صحبت کند که مرد به گناه بیفتد.)24

مسئله 4 ـ (اگر مردی بداند چنان چه با نامحرمی صحبت نماید به گناهی غیر از مسائل شهواتی آلوده می شود، جایز نیست با آن زن صحبت کند [مثل این که مجبور می شود دروغ بگوید یا غیبت کند و یا به کسی تهمت بزند، خواه زن مرد را به گناه وادار کند یا زن مرد را].)25

مردی که به رفت و آمد با نامحرم بیشتر از محارم خود گرایش دارد، یا کسی که مطلبی را می تواند از مردی بپرسید اما مخصوصاً از زن می پرسد، یا صحبت کردن با نامحرم را طولانی می کند، رفتن به تفریح و مسافرت با نامحرم برایش جذاب تر است، در میهمانی ها و مجالس دوست دارد با افراد نامحرم بیشتر گفت و گو کند و…،همه این ها نشانه های شروع یک رابطه آلوده و غیر شرعی است که باید از آن جداً اجتناب کرد .

(قرآن خواندن خانم ها در مقابل نامحرم، اگر چه با صوت باشد، اشکال ندارد مشروط بر این که باعث تحریک و مفسده نباشد.)26 ولی مرحوم گلپایگانی توصیه می کنند که با صدا نخوانند.