در طول تاریخ حیات بشر زلزله های زیادی رخ داده است که همین امر باعث شده تا بشر دلایلی برای چرایی وقوع زلزله ذکر نماید. در دوره های قدیم و باستان که علم و دانش بشری اندک بوده و نسبت به پدیده های مختلف طبیعی جهل داشته و در عین حال بدنبال منشأ آن ها هم بوده است و چون علتی را نمی دیده منشأ حوادث طبیعی مثل زلزله را به نیروهای ناشناس غیرطبیعی و ماوراء طبیعی نسبت می دادند. زلزله را خشم خدایان بر بشر یا خشم پلوتون می دانستند. با افزایش علم و بالا رفتن سطح دانش انسان بتدریج بدنبال منشاء و علل حوادث طبیعی در خود طبیعت رفت. ارسطو معتقد بود که در حفره های زیر زمین گازهای وجود دارد، زمانی که این گازها رها می شوند باعث ایجاد زلزله می شود. البته این نظریه را می توان در زلزله هایی که اطراف آتشفشان ها رخ می دهد تا حدودی بکار برد. به استثنای زلزله هایی که اطرف آتشفشان ها رخ می دهد زلزله نتیجه عکس العمل ناگهانی و سریع پوسته زمین در مقابل نیروهای شدید، کند ولی مداومی است که در درون زمین تدریجاً از بین می روند، این عکس العمل در ساختمان زمین شناسی موجب ایجاد گسل می شود. بعبارت دیگر سنگ های تشکیل دهنده زمین، در طول عمر خود، سخت تحت تاثیر نیروهای مختلف قرار می گیرند و نتیجه اعمال این نیروها، تولید نیروهای داخلی در آن هاست که شدت آن ها بر واحد سطح “تنش” خوانده می شود. تا زمانی که تنش موثر برسنگ از حد تحمل سنگ تجاوز نکند سنگ پایدار می ماند، هنگامی که تنش موثر برسنگ از حد تحمل تجاوز کند سنگ گسیخته و گسل ایجاد می شود. ضمن ایجاد گسل ارتعاشاتی بوجود می آید که منجر به زلزله می شود. اگر نیروی کند و مداوم که مقدار جابجایی ناشی ازآن بر حسب سانتی متر در سال قابل اندازه گیری باشد، سنگ های سخت و مستحکم را تحت تاثیر قرار دهد، سنگ های مزبور با سرعت چندین متر در هزارم ثانیه شکسته می شوند، که همان گسل است.

 جابجایی زمین بر اثر زلزله ممکن است افقی، قائم، مایل یا مورب باشد و میزان آن ممکن است از یک سانتی متر تا بیست متر تغییر کند. پهنای منطقه گسل ده ها تا صدها متر بوده و طول آن از یک تا هزار کیلومتر می تواند باشد. اگر چه ایجاد گسل نتیجه زمین لرزه ها است اما اکثر زلزله ها روی گسل های قدیمی متمرکزند. زلزله پدیده انفجاری است که در آن میلیون ها گسیختگی کوچک به دنبال هم بکار می افتند و مانند یک انفجار شیمیایی میلیون ها واکنش شیمیایی بدنبال هم در آن نقش دارند. رابطه گسل زلزله رابطه ای دو طرفه است. وجود گسل های زیاد در یک منطقه موجب بروز زلزله است. زلزله گسل جدیدی را بوجود می آورد و در نتیجه تعداد شکست ها زیادتر شده و به این ترتیب قابلیت زلزله در این منطقه افزایش می یابد. بنابراین می توان نتیجه گرفت نیروهای مختلف مجموعه سنگی را تحت تاثیر قرار می دهند. مجموعه مزبور کمی تغییر شکل می دهد ولی با توجه به خاصیت پلاستیکی خود مقاومت می کند. در این حال کشش های درونی در مجموعه مزبور متمرکز می شوند، هنگامی که این نیرو خیلی زیاد شود و از آستانه مقاومت سنگ تجاوز کند سنگ شکسته شده و تنش ها را آزاد می کند در این حالت دو طرف شکستگی دچار جابجایی شده تا حدی که نیروهای مزبور را خنثی نماید. این همان فرضیه پلاستیکی “رِد” است. البته غیر از شکست و جابجایی سنگ ها عواملی مثل فرو ریختن سقف غارهای زیرزمینی، انفجارهای هسته ای، انفجارهای آتشفشانی نیز می تواند ایجاد زلزله نماید.

منبع: دانشنامه رشد